ANATOMIA I FIZJOLOGIA

Ameba

Pełzak, czyli ameba. W kropli nalewki z gnijącego siana za pomocą mikroskopu można zobaczyć liczne stworzonka o różnych kształtach, poruszające się szybko lub bardzo powoli. Stworzonka poruszające się bardzo powoli nazwano amebami. Ameba składa się z jednej komórki, w której można rozróżnić zaródź i jądro. Zaobserwujemy pod mikroskopem poruszanie się ameby. Zobaczymy, że na powierzchni zarodzi zjawia się występ i w jego kierunku powoli przelewa się zaródź z innych części ciała ameby; jeśli w ten sposób przejdzie cała zaródź, wówczas komórka przesuwa się w inne miejsce (w stronę dawnej wypukłości). Taki sposób poruszania się nazywa się amebowatym, a wypukłości wyrostki, zjawiające się tylko w postaci przejściowych nóżek, otrzymały nazwę fałszywych, w skrócie nibynóżki. Wyrostki nie pozostają w tym samym położeniu: jedne skracają się, nawet znikają, inne wydłużają się. Słowem ameba stale zmienia swój kształt ("ameba" oznacza "zmiana") i zarazem jakby powoli pełza.

Jeśli przez kroplę wody zawierającą ameby, przepuszczać prąd elektryczny, nagrzewać ją albo w inny sposób zmieniać środowisko, w którym ameby żyją, to okaże się, że ameba nie pozostaje na to obojętna i w jednych wypadkach reaguje na podrażnienie przyśpieszeniem swych ruchów, a w innych, na odwrót, zwolnieniem ich. Zaródź ameby jest więc wrażliwa (pobudliwa). Najdrobniejsze wodorosty lub inne pokarmy, jak widzimy, drażnią zaródź ameby i ameba, odpowiadając na podrażnienie, wysuwa wyrostki, którymi chwyta pokarm.

Ameba obejmuje pokarm z wszystkich stron, jak gdyby go połykała. Wokół połkniętego pokarmu daje się zauważyć pęcherzyk pokarmowy (wodniczka), w którym odbywa się trawienie pokarmu. Jeśli przez gotowanie usunąć z wody powietrze i w takiej wodzie umieścić rybę, to, jak wiadomo, ryba dusi się, gdyż nie ma czym oddychać. To samo jest z amebą, ^co świadczy o tym, że ameba oddycha. Przyswajając pokarm, ameba rośnie, ale tylko do pewnych rozmiarów i potem dzieli się. W jądrze komórki zjawia się wówczas przewężenie, które pogłębia się, dopóki jądro nie rozdzieli się na dwie części tworząc dwa nowe jądra. Nowe jądra rozchodzą się w różne strony a zaródź przewęża się pośrodku i rozpada na dwie części. Tak tworzą się dwie potomne komórki, posiadające własne jądra. W ten sposób ameba się rozmnaża.