PODMENU:

NARZĄDY CIAŁA LUDZKIEGO

Impulsy nerwowe

W każdym nerwie podnieta biegnie w pewnym określonym kierunku. Nerwy, po których podnieta przechodzi ze skóry i innych narządów do układu nerwowego ośrodkowego, nazywają się czuciowymi (d ośrodkowymi). Nerwy, po których podniety biegną z układu nerwowego ośrodkowego (tj. mózgowia i rdzenia kręgowego) do narządu czynnego, tj. do mięśnia lub gruczołu, zwą się odśrodkowymi. Nerwy odśrodkowe nazywają się ruchowymi, gdy podnieta biegnie do mięśnia, i wydzielniczymi, gdy "podnieta przechodzi do gruczołu.

We wszystkich wymienionych przypadkach podnieta (inna nazwa - impuls nerwowy) przechodzi po nerwie dośrodkowym do układu nerwowego ośrodkowego i stamtąd po nerwie odśrodkowym do narządu czynnego, przy czym jeśli narząd jest mięśniem, to kurczy się, a jeśli gruczołem, to wydziela sok. Trzeba wiedzieć, że w wielu miejscach układu nerwowego znajdują się skupienia komórek nerwowych, regulujące czynność narządów. Są to tzw. ośrodki. W rdzeniu kręgowym prócz ośrodków do wykonania odruchowych skurczów mięśni rąk i nóg istnieją ośrodki wydzielania moczu, wypróżnienia i inne. W rdzeniu przedłużonym mieszczą się ośrodki oddychania, wymiotowania, wydzielania śliny i inne. Odrębne właściwości posiadają ośrodki znajdujące się w warstwie zewnętrznej półkul mózgu. U człowieka od tych ośrodków uzależnione są ruchy dowolne, świadome oraz uświadamianie wrażeń (dotykowych, wzrokowych, słuchowych, smakowych, bólowych i innych). W przytoczonym wyżej przykładzie (cofanie nogi przez śpiącego człowieka) podnieta nie doszła do świadomości. W warunkach normalnych podnieta, doszedłszy do rdzenia kręgowego, przechodzi nie tylko z neuronu czuciowego na neuron ruchowy w obrębie rdzenia kręgowego, lecz stamtąd kieruje się wyżej do rdzenia przedłużonego, skąd biegnie do półkul mózgu, pobudza ośrodki kory mózgowej i wywołuje powstanie wrażenia (bólu, ciepła, zimna i innych). W ośrodkach kory mózgowej wrażenia przekształcają się na uświadomione czucia, wyobrażenia.

Z ośrodków kory mózgowej możemy według życzenia wysyłać podniety do różnych narządów i pobudzać je do wykonywania czynności. Słowem półkule mózgu są narządem czynności świadomej, kierowanej, są narządem myślenia.

Większość włókien nerwowych niemal na całym swym przebiegu otoczona jest, jak knot w świecy, otoczką rdzenną lub mielinową, na której znajduje się cienka osłonka Schwanna łącznotkankowa. Jak w sznurze telefonicznym obłożenie izolujące nie pozwala prądowi elektrycznemu na przejście z jednego przewodu elektrycznego na inny, tak w nerwie osłonka przeszkadza podniecie nerwowej przechodzić na inne włókna nerwowe, znajdujące się w tym samym pęczku.

W przekroju poprzecznym włókno nerwowe podobne jest do punktu i wyglądem swym przypomina oś w piaście koła, stąd nazwa - walec albo cylinder osiowy. Cały nerw otacza osłona łącznotkankowa, która wchodzi do wnętrza pęczka, tworząc przegrody między poszczególnymi cylindrami osiowymi.

W przekrojach poprzecznych mózgowia i rdzenia kręgowego widzimy, że substancja mózgu w jednym miejscu jest jasna, w innym (na przykład w korze półkul mózgowych) - ciemniejsza. Substancja szara mózgu składa się ze skupień komórek nerwowych, wyróżniających się kolorem szarym i wyposażonych w wypustki krótkie, rozgałęzione. Biała substancja mózgu jest utworzona z włókien nerwowych, tj. długich wypustek komórek nerwowych. Te włókna są okryte osłonkami rdzennymi o barwie białej i przylegają ściśle jedno do drugiego.