PODMENU:

NARZĄDY CIAŁA LUDZKIEGO

Odruch

Jeżeli żabie odetniemy głowę, aby wyłączyć wpływ mózgowia, i następnie będziemy drażnić jej łapkę (na przykład kwasem), to żaba łapkę skurczy. Taki odruch prosty, nieświadomy, wywołała podnieta zewnętrzna, która podrażniła wyżej wymienione zakończenia nerwowe, znajdujące się w skórze. To podrażnienie pobiegło po włóknie nerwowym do komórki nerwowej i stamtąd rozgałęzieniami o kształcie pędzelka do rdzenia kręgowego. Ponieważ rozgałęzienia te ściśle przylegają do wypustek drzewiastych dendrytów komórki innego neuronu, podrażnienie przechodzi w miejscu zetknięcia się wypustek do komórki tego neuronu, dochodzi po włóknie nerwowym (aksonie) do zakończeń nerwowych w mięśniu i wywołuje jego skurcz.

Podnieta, biegnąca z obwodu, niejako odbija się od środka znowu na obwód, co przypomina odbicie promienia świetlnego od lustra. Ruch zjawiający się jakby automatycznie bez udziału woli i świadomości bezpośrednio po podrażnieniu, będący odpowiedzią na podnietę, zwie się odruchem, a droga, po której biegnie podnieta (w naszym przykładzie - od skóry do mięśnia), nazywa się łukiem odruchowym. W opisanym najprostszym przypadku łuk odruchowy składa się zaledwie z dwóch neuronów, jeden neuron przesyła podniety z obwodu (ze skóry) do środka, tj. do rdzenia kręgowego - jest to neuron czuciowy, czyli przyjmujący, dośrodkowy; drugi neuron, przesyłający podnietę ze środka do obwodu (w naszym przypadku ta podnieta wywołała skurcz mięśni), nazywa się neuronem ruchowym lub wykonującym, albo odśrodkowym ("podnieta biegnie od środka.

Człowiek śpiący, odczuwając łaskotanie podeszwy stopy, cofa jakby automatycznie nogę, ale może nie obudzić się i rano po przebudzeniu się może nawet nie podejrzewać, że go niepokojono. W tym przypadku udział mózgowia w powstawaniu odruchu był oczywiście wykluczony i mamy tutaj da czynienia z tego rodzaju odruchem, jak w doświadczeniu z żabą z odciętą głową.

Jeśli przypadkowo po ciemku dotkniemy ręką gorącego przedmiotu, to cofamy ją wcześniej, niż zrozumiemy o co chodzi. Oto jeszcze jeden przykład odruchu. Nie zawsze podrażnienie powoduje skurcz mięśnia. Wlewanie psu kwaśnego płynu do pyska wywołuje natychmiast obfite wydzielanie śliny. W tym wypadku podnieta przechodzi z zakończeń nerwowych w śluzówce pyska do rdzenia przedłużonego, stamtąd biegnie po specjalnym nerwie do gruczołu ślinowego i pobudza ten gruczoł do wydzielania śliny. Jest to przykład na czynność odruchowa gruczołu.